ภาระหน้าที่ของครู

โดย มุฮัมมัดอาดัม พวงมณี

ในมุมมองของอิสลาม ครูมีความสำคัญอย่างยิ่งในกระบวนการถ่ายทอดความรู้และคุณธรรมให้แก่เยาวชนและประชาชนทั่วไป ตำแหน่งของครูในทัศนะของอิสลามไม่ได้จำกัดเพียงการเป็นผู้สอนความรู้ทางวิชาการเท่านั้น แต่ยังเป็นผู้ที่มีหน้าที่ในการปลูกฝังจริยธรรมและคุณธรรมตามหลักศาสนา โดยครูเป็นเสมือนแสงสว่างที่ชี้นำให้ผู้เรียนดำเนินชีวิตอย่างถูกต้องตามแนวทางของอัลลอฮ์ ตะอาลา จากหลักคำสอนในอัลกุรอานและซุนนะฮ์ อิสลามเน้นย้ำถึงความสำคัญของการศึกษาและการให้ความรู้แก่ผู้เรียน รวมทั้งความรับผิดชอบของครูในการเป็นแบบอย่างที่ดี ความรู้สึกอ่อนโยนและความเมตา ซึ่งเป็นคุณสมบัติสำคัญ ทำให้ครูไม่เพียงแต่เป็นผู้ถ่ายทอดความรู้เท่านั้น แต่ยังเป็นผู้นำทางจริยธรรมและจิตวิญาณของสังคมอีกด้วย           

อิมามเฆาะซาลีได้กล่าวถึงภาระหน้าที่ของครูที่จะต้องปฏิบัติว่า (1)

1. ครูจะต้องมีความเมตตากรุณาต่อนักเรียนของตนเหมือนกับว่านักเรียนเนลูกของตนด้วย ท่านศาสนทูตได้กล่าวว่า “ฉันกับท่านนั้นเหมือนพ่อกับลูก”

2. ครูจะต้องไม่แสวงหาสิ่งตอบแทนหรือคำขอบคุณจากการสอนของตน นอกจากเพื่อความใกล้ชิดกับอัลลอฮฺ

3. เขาจะต้องไม่ละเลยที่จะแนะนำนักเรียนของตนและจะต้องหาโอกาสทุกทางที่จะให้คำปรึกษาและนำทางเด็ก

4. ครูควรจะว่ากล่าวตักเตือนและแสดงความเป็นนัยให้นักเรียนรู้ตัวมากที่สุดเท่าที่จะมากได้ โดยมิใช่ตะโกนและให้ทำด้วยความเมตตามากกว่าการเหยียดหยามด่าว่า อิมามเฆาะซาลีแนะนำให้ว่ากล่าวตักเตือนโดยการพูดเป็นนัยและให้คำแนะนำ และมิใช่ทำแบบเปิดเผยโจ่งแจ้ง ถ้าหากนักเรียนประพฤติสิ่งหนึ่งสิ่งใดที่ขัดกับศีลธรรม นอกจากนั้นแล้วครูจะต้องแสดงความเมตตากรุณาต่อเด็กในขณะที่ว่ากล่าวตักเตือนอีกด้วย

5. ครูจะต้องสังเกตระดับสติปัญญาของนักเรียนและสอนตามสภาพทางสติปัญญา อย่าให้วิชาหรือสิ่งใดเกินความสามารถของเด็ก จนเด็กเอือมระอาต่อการศึกษาและไม่เข้าใจอะไรเลย

6. ครูต้องยอมรับการรับรู้ในวิชาอื่นๆ ของเด็กบ้าง และควรเปิดโอกาสให้เด็กได้เรียนวิชาอื่นบ้าง นี่หมายความว่า ครูจะต้องไม่คลั่งไคล้หรือติดอยู่กับวิชาของตนเองจนเกินไป

7. ครูต้องสอนสิ่งที่ชัดแจ้งเห็นจริงแก่เด็กนักเรียนที่อ่อนและต้องไม่บอกให้นักเรียนที่อ่อนไปเก็บรายละเอียดเอาเอง ทั้งนี้เพื่อไม่ให้เด็กยุ่งยากและเบื่อหน่ายในการเรียน นี่หมายถึงการสังเกตระดับนักเรียนอ่อน แล้วก็เลือกบทเรียนหรือเรื่องต่างๆ ที่ง่ายๆ ชัดแจ้ง และเหมาะสมสำหรับเด็กเหล่านั้นมาสอน ครูต้องไม่ทำให้เด็กรู้ว่าตนเองโง่เขลาหรือการเรียนอ่อน ทั้งนี้เพื่อที่จะไม่ให้เด็กฝังใจในสิ่งที่ไม่ดีของตนเอง

8. ครูจะต้องปฏิบัติตามคำสอนของตน การกระทำของครูจะต้องไม่ขัดกับคำพูด พระผู้เป็นเจ้าได้กล่าวว่า “ที่น่าชังที่สุดในสายของอัลลอฮฺคือ ที่สูเจ้าพูด สูเจ้าไม่ปฏิบัติ ท่านศษสดาได้กล่าวว่า “เขาไม่ได้เรียนเว้นเสียแต่ว่าเขาจะใช้ความรู้ที่เขาได้เรียนมา”

(1) การศึกษาในอิสลาม (อัตตัรบิยะฮ์ อัลอิสลามียะฮ์), ศดร. มุฮัมมัด อะฏียะฮฺ อับอิบรอชี เขียน, บรรจง บินกาซัน แปล, สำนักพิมพ์บ้านอัรกอม, พิมพ์ครั้งที่ 2, 2554, หน้า 65-66